Η Κόμη των Κληρικών

Πόσο 'παραδοσιακά' είναι τα μακριά μαλλιά των παπάδων;

Από των εβραικών συνηθειών κατερχόμενοι εις τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν, τούτο έχομεν να είπωμεν, ότι ουδέν αυθεντικόν γινώσκομεν περί της μορφής Του, αι εξεικονίσεις της οποίας ήσαν πάντοτε ιδεώδεις και κατά συνθήκην, ως αλλαχού διελάβομεν. Τα περί ναζιράτου του Σωτήρους λεγόμενα δεν φαίνονται υπό το φως της ερεύνης όλως αδιάσειστα. Ήτο μεν ο Κύριος άγιος, αλλ' η αγιότης Αυτού, και γην και ουρανόν υπερβαίνουσα, δεν ήτο αγιότης ναζιραίου. Αν ο Ι. Χριστός ήτο ναζιραίος κατά τον τύπον του Σαμψών, του Σαμουήλ και του Βαπτιστού, δεν έπρεπε να μεταβάλη το ύδωρ εν Κανά εις οίνον, να τρώγη μετά τελωνών και αμαρτωλών και να άπτηται της σορού του νεανίσκου ή των λεπρών. Μη ων δε ναζιραίος κατά τα άνω, αμφίβολον αν έτρεφε την κόμην ναζιραικώ τω τρόπω. Κάτι πλέον. Ο απόστ. Παύλος εν Α' Κορ. κεφ. ια' κατακρίνει αυστηρότατα τους κομώντας προβάλλων προ αυτών ως κανόνα υπ' αυτής της φύσεως διδασκόμενον και μη επιδεχόμενον συζητήσιν, ότι η μεν μακρά κόμη ανήκει εις την γυναίκα, εις ήν και εδόθη υπό Θεού ως περιβόλαιον και ως σημείον τής από τού ανδρός εξαρτήσεώς της, ο δε ανήρ κομών ατιμάζει και καταισχύνει εαυτόν: "ή ουδέ αυτή η φύσις διδάσκει ημάς, ότι ανήρ εάν κομά, ατιμία αυτώ εστι, γυνή δε εάν κομά δόξα αυτή εστι"; θα εξεφράζετο άρα γε με τοιούτον αυστηρόν και άκαμπτον τρόπον ο απόστολος, εάν ο Κύριός του, ον εγνώρισεν εξ αποκαλύψεως, έφερεν αληθώς μακράν κόμην; Εγώ αμφιβάλλω..


Αλλά την κεκομμένην κόμην δεν υποστηρίζουν αι φωναί μόνον των προ της αλώσεως διδασκάλων και συγγραφέων. Την επιβάλλον και οι ιεροί κανόνες, και δη ο 21ος, ο 42ος και ο 96ος της Πενθέκτης. Και ο μεν 21ος διαλαμβάνει: Οι επ' εγκλήμασι κανονικοίς υπεύθυνοι γινόμενοι και διά τούτο παντελεί τε και διηνεκεί καθαιρέσει υποβαλλόμενοι και εν τώ των λαικών απωθούμενοι τόπω, ει μεν εκουσίως προς επιστροφήν ορώντες αθετούσι την αμαρτίαν δι' ής της χάριτος εκπεπτώκασι και ταύτης τέλεον εαυτούς αλλοτρίους καθιστώσι, τω του κλήρου κειρέσθωσαν σχήματι, ει δε μή τούτο αυθαιρέτως αιρήσωνται, καθάπερ οι λαικοί την κόμην επιστρεφέτωσαν., ως την εν κόσμω αναστροφήν της ουρανίου ζωής προτιμήσαντες. Ο δε 42ος της αυτής Συνόδου εντέλλεται: Τους λεγομένους ερημίτας, οίτινες μελανειμονούντες και τας κεφαλάς κομώντες περιάγουσι τας πόλεις... ορίζομεν, ει μεν αιρούνται, τας κόμας αποκειράμενοι, το των λοιπών μοναχών αναδέξασθαι σχήμα, τούτους εν μοναστηρίω εγκαθίστασθαι και τοις αδελφοίς συγκαταλέγεσθαι, ει δε μή τούτο προέλοιντο παντάπασαιν αυτούς των πόλεων απελαύνεσθαι. Ο δε 96ος κανών διατάσσει: Τους ουν εν τη κεφαλή τρίχας προς λύμην των ορώντων εν επινοίας εμπλοκής ευθετίζοντας και διασκευάζοντας και δέλεαρ προτιθέντας ταίς αστηρίκτοις ψυχαίς, επιτιμίω προσφόρω πατρικώς θεραπεύομεν.

Εκ των κανόνων τούτων, οίτινες σύντρεις τους άνδρας αποβλέπουν, αντιθέτως τω 17ω κανόνι της εν Γάγγρα, τω αναθεματίζονται τας γυναίκας, τας διά νομιζομένην άσκησιν αποκειρομένας τας κόμας, ο μεν τελευταίος έχει την όψιν γενικήν, απαγορεύων εν γένει τους εξεζητημένους των τριχών μετασχηματισμούς, κατά την μόλις παρατεθείσαν ερμηνείαν του Ζωναρά, οι δε δύο πρώτοι ενδιαφέρουν περισσότερον το θέμα μας (τους κληρικούς). Διά καίτοι ώφειλον να είναι κεκαρμένοι, αυτοί λαικώ τω τρόπω εκόμων τας κεφαλάς, και τους προστάττει λοιπόν να αναλάβουν το πρέπον σχήμα των και να περιζευθούν εις τον πρέποντα τόπον των. Διά δε του 21ου της μάς δηλοποιεί, ότι μόνον οι λαικοί επετρέπετο να φέρουν όπως δήποτε κόμην πυκνήν και μόνον των λαικών γνώρισμα ήτο, οι δε κληρικοί ιδιαίτερον σχήμα είχον το την κόμην κείρεσθαι και έχειν παπαλήθραν, ως γράφει ο Βαλσαμών. Ό,τι λέγει ο Βαλσαμών περί κληρικής κουράς και παπαλήθρας των ημερών του, τούτο λεπτομερέστερον πληροφορείται τις από τα περί στρογγύλης κουράς και επιτρουλλίου παρείσακτα εν τη Μυστική Θεωρία του Γερμανού, από τα περί ιερατικής και διακονικής κουράς εν είδει στεφάνου γραφόμενα του ψευδοσωφρονίου, από τα περί της "εικόνος του ακανθίνου στεφάνου, της διά της κουράς των τριχών εν τη κεφαλή των ιερωμένων εκτυπουμένης" σημειούμενα του Συμεών, καθώς και από όλα ημών τα χειροτονικά, εν οις η της κόμης απόκαρσις αποτελεί την ουσίαν της σφραγίδος του αναγνώστου και της μοναχικής τελειώσεως και είναι λοιπόν η αφελής και άτεχνος απόκαρσις της κόμης η θύρα, δι' ής είτε εντεύθεν, είτε εκείθεν, εισέρχεταί τις εις το στάδιον της ιερωσύνης. Κληρικός ακούρευτος είναι τι απροσδιόνυσον κατά τα χειροτονικά μας. Διά τούτο και οσάκις η αρχαία ιστορία ποιείται λόγον περί αναδείξεως κληρικών, παραθέτει παρά την ανάδειξιν και την κουράν. Ούτω κατά Σωκράτη, ο Ιουλιανός ο ακολούθως Παραβάτης "εν χρω κειράμενος το των μοναχών υπεκρίνετο βίον". Ούτω, κατα Ναζιανζηνόν, Μάξιμος ο κυνικός, ποιμήν της Εκκλησίας γενόμενος, ουδέν έτερον εις την ποιμαντικήν εισήνεγκεν ή το κείραι την κόμην. Ούτω, κατά Ευάγριον, ο αποστάτης Μαρκίων υπό του βασιλέως Ζήνωνος εις την Ταρσόν της Κιλικίας εκπεμφθείς και την κόμην αποθέμενος πρεσβύτερος χειροτονείται. Ούτω, κατά Κεδρηνόν, ο μετά της Ζωής συμβασιλεύων Ρωμανός "Ιωάννην τον πρωτονοτάριον, ήδη την κοσμικήν κειράμενον τρίχα, μεταπεμψάμενος και σύγκελλον τιμήσας, τη της εαυτού συζύγου αδελφή Θεοδώρα φρουρόν κατέστησε" κλπ. κλπ.
του 42ου κανόνος της η Πενθέκτη καταφέρεται κατά των ψευδομοναχών εκείνων, οίτινες,

Το συμπέρασμα αποκατέστη αδιάσειστον. Όσον το γένειον των σημερινών κληρικών μας τυγχάνει σύμφωνον προς το εκκλησιαστικόν μας παρελθόν, άλλο τόσον η μακρά των κόμη αντιπαλαίει και κατά της Εκκλησίας του νόμου και κατά της Εκκλησίας της χάριτος και κατά των χειροτονικών μας και κατ' αποφάσεων Συνόδου Οικουμενικής και κατά της χιλιοπεντακοσιετούς χριστιανικής ιστορίας μας και κατά της ανδροπρεπείας. Το κομάν, ούτινος εν και μόνον παράδειγμα μάς προσφέρει η πολιά αρχαίοτης, το του αρχιερέως Θεοτίμου, όστις όμως ήτο αρχιερεύς των Σκυθών, το κομάν λέγω, δειλώς κατ' αρχής ποιήσαν την εμφάνισίν του παρά μοναχοίς αιρετικοίς, κατά κόρρης παταχθέν και αύθις μετά αιώνας αναφανέν, ως εκ της προιούσης εκλαικεύσεως τού ανά τον κόσμον αναστρεφομένου μοναχικού στοιχείου, επεκράτησεν ως εικός παρ' αυτοίς, και εξ αυτών επί του λοιπού εκκλησιαστικού σώματος από της Αλώσεως επεξετάθη. Και βλέπει τις σήμερον καταπατουμένην ρητήν του αποστόλου διάταξιν και νεαρούς κληρικούς εγκαλλωπιζομένους επί τοις κυμαινομένοις βοστρύχοις και τας εν τω ναώ γυναίκας επιφθόνως παρατηρούσας. Αφήνω κατά μέρος το ανθυγιεινόν του πράγματος και καλλιεργητικόν της ρυπαρίας. Είναι καιρός, νομίζω, να επανέλθωμεν και επί του σημείου τούτου προς τα ιστορικά μας ίχνη, αφού μάλιστα το ζήτημα ου μόνον ουδαμώς δογματικόν είναι, αλλά και ηθικώς τυγχάνει αδιάφορον.




Από Κωνσταντίνου Καλλινίκου Ο Χριστιανικός Ναός και τα Τελούμενα εν Αυτώ, Κεφάλαιον ΞΗ' Κληρική Κόμη
Εκδόσεις Γρηγόρη 1969