Η ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΝΗΣΤΕΙΑ ΜΕΣΟΝ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΥΡΙΩΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ ΜΑΣ
Α. Οι επιπτώσεις, τα προβλήματα και
η σωστή αντιμετώπισή της
Πολύ συχνά καλούμαστε να νηστέψουμε. Ίσως το 1/2 του λειτουργικού έτους, μαζί με τις νηστείες της Τετάρτης και της Παρασκευής, απέχουμε από ορισμένες τροφές, ενώ στη Δύση μετά τη Β' Βατικάνειο Σύνοδο, η νηστεία μειώθηκε στο ελάχιστο. Το θέμα αυτό με τις σημερινές συνθήκες ζωής γίνεται περίπλοκο. Και γι' αυτό προσεχώς θα συζητηθεί σ' επίπεδο Πανορθόδοξο. Αλλά γίνεται περίπλοκο, όταν εξετάζεται με μονομέρεια και σαν απλή υπόθεση αποχής από τροφή και στα στενά πλαίσια διάκρισης των φαγητών τραπέζης.
ό τους Πατέρες. Η δε Υμνογραφία μάς προειδοποιεί ποιά "νηστεία είναι δεκτή και ευάρεστος τω Κυρίω". Γιατί υπάρχει ένα είδος νηστείας που δεν είναι καθόλου νηστεία. Αυτό συμβαίνει όταν δεν επιτυγχάνεται η εσωτερική ελευθερία από ποικίλες και βλαβερές συνήθειες, διαβρωτικά πάθη, τυραννικές αδυναμίες. Με άλλα λόγια, δεν έχει αξία η νηστεία όταν τίποτε δεν αλλάζει μέσα μας. Η αποχή από κρέατα και άλλα φαγητά είναι μόνο η αρχή και το μέσο και όχι ο αυτοσκοπός. Ό,τι προέχει είναι η ποιοτική κάθαρση του όλου είναι μας και η χριστιανική ανάταση.
Έναν άλλο σκοπό επιδιώκει, και αυτός είναι η απελευθέρωσή μας από την τυραννία παθών και αδυναμιών και από τα είδωλα του αιώνα μας. Κατά συνέπεια, νηστεύω σημαίνει απέχω από ό,τι με υποδουλώνει. Αξία έχει όταν αντιδρώ, όταν αγωνίζομαι σε όσα με τυραννούν, με πιέζουν, με κρατούν αιχμάλωτο. Αν όμως όλη η προσοχή περιορισθεί μόνο στο τί θα φάγω και τί δεν επιτρέπεται να φάγω, τότε η όλη υπόθεση δεν έχει καμιά σωστική επιρροή επάνω μου και το μόνο που θα αισθανθώ θα είναι μια απλή αλλαγή διαιτολογίου. Άλλωστε για τους χορτοφάγους που για βιολογικούς λόγους το καθημερινό μενού τους είναι η ακρεοφαγία, τη νηστεία ήδη την εφαρμόζουν χωρίς καν να τους ζητηθεί, και επομένως θα πρέπει να επισημανθεί σ' αυτούς το αληθινό νόημά της. Θα κατανοηθεί η σωστή νηστεία στα πλαίσια της γενικότερης άσκησης.
Δεν αρκεί δηλαδή ν' αποφεύγει κανένας το α΄ ή β΄ μόνο φαγητό, εάν παράλληλα δεν επιτυγχάνεται μαζί με αυτό και μια ουσιαστική μεταμόρφωση και αλλαγή στον "έσω άνθρωπο". Νηστεία είναι κάτι πολύ βαθύτερο. Έτσι το κατάλαβαν οι Πατέρες. Πολλοί παίρνοντας το ξηρό γράμμα των Κανόνων, το περιόρισαν σε διάκριση γαστρονομική, διαφοροποιώντας με σχολαστικότητα τα "καθαρά" νηστήσιμα από τα "ακάθαρτα". Με αποτέλεσμα ν' αντικαθιστούμε τα κρεάτινα και λιπαρά με λουκούλεια πολυδάπανα, αλλά χαρακτηριζόμενα ως νηστήσιμα εδέσματα και να έχουμε έτσι τη συνείδησή μας ήσυχη.
Εάν λίγο προχωρήσουμε στο θέμα μας, θ' αντιληφθούμε την έννοια της νηστείας. Δηλαδή να επισημάνουμε τί μας δουλώνει, τί μάς εμποδίζει από τη μετά του Θεού κοινωνία και τί δε μάς αφήνει να αισθανθούμε την ψυχική ελευθερία. Πολλοί άλλωστε ομολογούν το είδος της πνευματικής αιχμαλωσίας τους. Δεν τους ενδιαφέρει καθόλου αν δε φάνε κρέας: "Ζήτησέ μου ο,τιδήποτε άλλο να κόψω, όχι όμως το τσιγάρο. Μου είναι τόσο αναγκαίο, τόσο απαραίτητο!" απολογούνται συχνά. "Δεν μπορώ να μην καπνίσω!"
Μια τέτοια ομολογία μάς βοηθά σε μία αντικειμενική διάγνωση του κακού. Το κάπνισμα τού έγινε φρικτό πάθος, αφόρητη τυραννία. Άλλον τον κυβερνά το ποτό. Ακόμα και "αδιάβλητα", αθώες συνήθειες, ενδέχεται να καταντήσουν είδωλα καταπιεστικά και αυτά να ρυθμίζουν την ζωή μας: ο καφές, η τηλεόραση, και άλλα, ώστε να επαληθεύει το του αποστόλου (Β΄ Πέ 2,19): "εις ό τις ήττηται τούτω και δεδούλωται" : δηλαδή γίνεται κανείς δούλος σε ό,τι ο ίδιος έχει εσωτερικά νικηθεί. Και είναι σημαντικό αυτό, γιατί η Ορθόδοξη πνευματικότητα, στρέφει όλη την προσοχή της στην εσωτερική ελευθερία και όχι σ' εξωτερικές μόνο απαγορεύσεις του Παλαιού Νόμου.Β. Τα προβλήματα της εποχής
Η τέτοια στενή αποκλειστική εξέταση του θέματος, λησμονεί έναν άλλον ακόμα σπουδαίο παράγοντα. Ότι όλες οι Σύνοδοι και οι Πατέρες, που όρισαν τα απαγορευτικά είδη για την περίοδο των νηστειών, ήταν πολύ λογικό να προσέξουν το είδος της τότε διατροφής. Ελάμβαναν υπ' όψη τα προιόντα του Μεσογειακού χώρου. Και αυτά ήταν κατά πλειοψηφία: ξηροί καρποί, ελιές, σύκα, λαχανικά, λάδι κλπ. Η Ορθοδοξία δεν είχε ακόμη εξαπλωθεί προς βορρά μέχρι τον 9ον αιώνα.
Εάν όμως σήμερα συγκροτούσαν οι άγιοι Πατέρες Σύνοδο, ασφαλώς δε θα αγνοούσαν τα τοπικά προιόντα της εποχής μας και τις ιδιαίτερες ανάγκες όλων ανεξαιρέτως των Ορθοδόξων στην Αλάσκα, Φιλανδία, Ρωσία και τόσων αποδήμων μας στις βόρειες περιοχές της Ευρώπης, του Καναδά ή της Αμερικής. Και επειδή στην εποχή μας οι αδυναμίες συγκεντρώνονται στο τόσο βλαβερό και ενοχλητικό κάπνισμα, στα πολυώνυμα ποτά, κ.ά. ασφαλώς θα έγραφαν απαγορευτικούς κανόνες για όλα αυτά.
Έχουμε απολυτοποιήσει το κρέας με τα σχετικά υποπροιόντα του. Και αγνοούμε ότι πολλοί για λόγους υγείας συστηματικά το αποφεύγουν, ενώ έχουν αλλά κενά και καυτά προβλήματα στη θρησκευτική τους ζωή. Γι' αυτούς λιτότητα, εγκράτεια είναι να κόψουν συνήθειες βλαβερές. Ο καθένας μας έχει διαφορετική σωματική κράση με τις ιδιορυθμίες της. Βεβαιότατα, ως εκκλησιαστικό σώμα την περίοδο της Τεσσαρακοστής επιβάλλεται μία κοινή εκδήλωση συντριβής και μετανοίας, αλλά ο καθένας μας είναι μία προσωπική οντότητα και έχει διάφορα αδύνατα σημεία. Και ενώ πολλοί δεν έχουν αντίρρηση ν' απέχουν από το κρέας, δεν αποχωρίζονται όμως από άλλα σοβαρά "πλημμελήματα" και μιάσματα.
Η Ορθοδοξία χωρίς νομικούς σχολαστικισμούς και ελιγμούς προβάλλει μαζί με τη νηστεία και τη "μετάνοια", σαν αλλαγή στάσης και ζωής, όπως επίσης και τη "διάκριση". Με τους δύο αυτούς γνώμονες ρύθμιζε και ρυθμίζει και την πνευματική ανάταση και την θεραπευτική της ψυχής. Γι' αυτό και δεν μπορεί ένα τόσο σπουδαίο θέμα ν' απομονωθεί από άλλα σύνδρομα και επικουρικά δεδομένα, όπως είναι η σοφή υπόδειξη του Πνευματικού. Και ορθότατα για τέτοιου είδους ζητήματα η Εκκλησία μας εφαρμόζει σαν φάρο την "οικονομία", ώστε ό,τι γίνεται ν' ανταποκρίνεται στις ιδιαίτερες ανάγκες πιστών που ζουν σε τόπο και χρόνο ιδιάζοντα και εναλλασσόμενο.
Περισσότερο σήμερα παρά άλλοτε, σ' εποχή καταναλωτική και αχαλίνωτης ελευθερίας, χρειάζονται περισσότεροι χαλινοί: σωστή νηστεία, άσκηση, εγκράτεια. Για να περιορίσουν τις απεριόριστες αισθησιακές ορέξεις με μια πειθαρχία στην πολυφαγία και πολυειδή βουλιμία, ώστε να επιτευχθεί το μέτρο στη διατροφή και ορθή χρήση των διαφόρων αγαθών. Χρειάζεται ασφαλώς λιτότητα για την οποία γίνεται τόσος λόγος, αλλά με τόση δόση αοριστολογίας. Η Εκκλησία στη διακονία αυτή αποβλέπει στο ίδιο το συμφέρον μας, στη διπλή φύση μας, την υγεία σώματος και ψυχής.
Η νηστεία δεν είναι βασάνισμα του σώματος, γιατί τότε θα ήταν μανιχαισμός (αρχαία γνωστική αίρεση). Δεν είναι περιφρόνηση, ούτε νέκρωση, αλλ' απλώς άσκηση που αποβλέπει στην εκγύμνασή του και υποταγή στα κελεύσματα του πνεύματος. Και αυτό πρέπει να επιδιώκει, την εσωτερική πειθαρχία επί των εγωιστικών παθών.
Από Αιμιλιανού Τιμιάδου, Μητροπολίτου Σηλυβρίας:
Εκτροπή ή Αλλαγή Ζωής
Έκδοση ΧΦΕ, Αθήνα 1992
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου